Виртуелната реалност начин на живот кај МЛАДИТЕ
„ Образованието е она што останува откако ќе заборавите на се што сте научиле на училиште’’ , рече еднаш Алберт Ајнштајн. Што останува од нашите млади кога ќе заѕвони училишното ѕвонче ? Што ги интересира ? Што читаат, што гледаат ? Кои се тие содржини и каков е вредносниот карактер на тие содржини? Се плашам дека ниту родителите, ниту наставниот кадар не го знаат вистинскиот одговор, туку само Марк Цукерберг (Мета – Фејсбук и Инстаграм) и Џанг Јиминг (Тик Ток) кои ги знаат сите наши навики, желби, копнежи и стравови.
Изложеноста на младите, а не само на нив, на штетни медиумски содржини кои влијаат на нивното созревање и растење има длабоки корени. Желбата за поседување е карактеристика на глобализираниот свет и консумеристичките општества. Во традиционалните медиуми, а особено во социјалните мрежи, влијанието и парите станаа модус вивенди . Покрај тоа, медиумите често промовираат одредени стандарди за убавина, однесување и успех, што може да влијае на самодовербата и самоприфаќањето на младите. Притисокот на таа споредба со „идеалните животи,, на другите на социјалните мрежи доведува до стрес, зголемена анксиозност и често завршува со насилство преку Интернет – сајбер-малтретирање . Дополнително, растечката гејминг индустрија носи бројни видео игри кои го промовираат насилството како нова нормалност, а често има и случаи на мешање фикција и реалност со малолетници, што сериозно влијае на нивното емотивно созревање. Иако се чини дека слушаат и гледаат, младите се чини дека слушаат и гледаат се помалку и помалку. Етичките граници и рамки брзо се уриваат, толеранцијата за онлајн насилство се зголемува, а интересот на просечниот граѓанин за овие теми, во општества со длабоки социјални и политички поделби, практично не постои.
Широката достапност на различни видови содржини во медиумите е судбината на нашето време. Честопати не е лесно да се постигне рамнотежа помеѓу заштитата на основните човекови права на поединци или групи луѓе, како и етиката, и ограничувањата што може да се сметаат за задушување на слободата на изразување и цензура. Израелско-Pалестинскиот конфликт ги разоткри лошите страни на социјалните мрежи до крајност, како што неодамна AL JEZEERA објави на својот профил X, прикажувајќи видео тренд меѓу Израелците кои се потсмеваат на страдањата на Палестинците. За жал, во овој потсмев учествуваат и децата. Зголемената изложеност на ваква несоодветна содржина може да има сериозни последици врз менталното здравје на младите, а многу експерти сè уште ја истражуваат поврзаноста помеѓу потрошувачката на насилни содржини во медиумите и агресивното однесување на поединци.
Кога играта во дворот ќе се замени со играта пред екранот…
Младите и децата најчесто ги преземаат нивните модели на однесување од нивните родители. Она што го правиме, кои се нашите навики, она што го читаме и гледаме во најголема мера се одразува на нивните навики. Зависноста од екранот е новата болест на општествата во кои живееме. Ова, за жал, го потврдуваат и бројни истражувања .
YOUTUBE – е тажна слика на нашата реалност.
Денес, постојат бројни начини да се ограничи содржината до која децата имаат пристап преку апликации или телевизија. Кабелските оператори го подобрија својот систем за заштита на малолетници нудејќи внатрешни механизми за ограничување или дури и забрана на несоодветна содржина. Кога станува збор за паметните телефони, временскиот ограничување на пристапот до апликациите од страна на родителите не значи ништо, доколку нема контрола врз содржината што децата ја посетуваат во тој дозволен рок. Факт е дека младите многу побрзо ги надминуваат новите технолошки предизвици од нивните родители, а исто така се повешти во пронаоѓањето на информациите што ги интересираат. Наједноставниот увид во трендовите на YOUTUBE , т.е. во она што е моментално најгледаната видео содржина во земјата, доволно говори за видот на општеството во кое живееме, а Македонија не е исклучок. Во првите 30 најгледани видео клипови има содржини поврзани со реални шоуа, музика од контроверзни текстови ( за кои особено интересно истражување спроведе Јувентас ), потоа видео клипови на инфлуенсери на YOUTUBE кои промовираат различни видови предизвици и начини за добивање пари брзо. Доста често, содржината на инфлуенсерите на YOUTUBE е спонзорирана од казина и обложувалници, со што се промовира таков начин на заработка, кој со закон е забранет за малолетници. Во ова танго помеѓу огласувачите и медиумите, поединец страда, а следствено, и многумина околу него.
Алгоритмите не можат да се совладаат, но…
Алгоритмите што ни ги наметнуваат социјалните мрежи не се непроменлива категорија, не се нешто што можеме да го совладаме, но во нивната промена учествуваме со нашите навики за читање и гледање. META обезбеди лесно достапен увид во тоа што гледаат и слушаат нејзините корисници. Истражувајќи ги податоците, поконкретно клучните теми, кои се поврзани со моите профили на социјалните мрежи, сфатив дека тие даваат увид во сите мои интереси и занимања во изминатите неколку години – многу прецизно и многу детално. За некои ќе звучи морничаво, за некои не, но META очигледно ги познава своите корисници подобро отколку што можеби ги разбираме нашите пријатели, семејството, партнерите, децата. Со менување на навиките на подобро, со зајакнување на сопствената свест за медиумите, со зајакнување на сопствената медиумска писменост, ги штитиме и младите од можни медиумски манипулации и злоупотреба.
Образованието како превенција
Важноста на медиумите во обликувањето на ставовите и вредностите на младите сè уште е потценета. Програмите за неформално образование имплементирани од граѓанските организации може да бидат почетна капсула за подобро разбирање на нашата медиумска реалност. Сепак, овие корисни програми се со ограничено времетраење, а по нивното завршување, младите се враќаат на нивните културни обрасци и навики кои повеќе не можеме да ги следиме. Сепак, длабоко веруваме дека со подигање на свеста за тоа што читаат, што гледаат и како ги филтрираат информациите, можат да се спротивстават на малигното влијание што доаѓа од одредени медиуми и платформи. Во овој контекст, неопходно е да се прошири опсегот на теми и целни групи во програмите за неформално образование, но и да се воспостави нивниот континуитет, за ефектите да бидат посилни.
Важноста на медиумите и дигиталната хигиена
Неопходни се фундаментални и сеопфатни иницијативи со цел Македонија да стане општество кое ја поттикнува медиумската писменост на сите нивоа. Ова подразбира интеграција на медиумската писменост во различни аспекти на општеството. Добро е предметот медиумска писменост, да влезе во основните и средните училишта.Дигиталната и медиумската хигиена е предуслов за добро ментално здравје. Често се потребни мали чекори, а за почеток, еден од нив е менување на редоследот на ТВ каналите на кабелските оператори. Оставете го крајот на листата за оние медиуми кои ги прекршуваат основните етички норми и вредности. Тешко дека ќе менувате канали до крајот на листата. Исто така, отследете ги сите сметки на социјалните мрежи од кои немате ништо корисно да слушнете и научите, но и сите оние акаунти кои наместо расправии користат навреди или говор на омраза. Ќе ви одземе малку време, но долгорочно лекува и ќе имате корист.
Вахид Мемед
Граѓански активист ,младински работник
